توسعه رو به رشد بشر در جهان امروز گویای این حقیقت است که زنان نقش مهمی را در این پیشرفت به عهده دارند. کانون خانواده نهاد بنیادین جامعه بشری است و خانواده شامل نسلی جدید می باشد، یعنی نسلی که خودش حرکت می کند واجتماع را تحت تأثیر قرار می دهد. این مسئولیت یعنی تشکیل خانواده باید ابتدا در هر جامعه و سنی در ذهن پرورش یابد. اساسا خانواده سرچشمه اصلی توسعه، دارایی و قدرت یک جامعه است.
 
اسلام مدعی است که با پیوستن به قرآن کریم وسنت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندان مطهرش علیهم السلام بنیان خانواده مستحکم تر شده در نتیجه به سوی جامعه ای بهتر سوق پیدا می کند. اسلام خانواده بی بنیان و از هم گسیخته را نمی پسندد. به همین جهت دستورالعملی برای حمایت از نهاد خانواده تنظیم کرده است. به هر یک از اعضای خانواده نقشی محول شده است و اسلام مشخص می کند که بهترین شخص برای انجام مسئولیت چه کسی می باشد. مسئولیت مرد در چارچوب خانواده حمایت از اهل خانواده است وزن مسئولیت هایی در ارتباط با تربیت فرزندان را بر عهده دارد. به همین دلیل است که اسلام قوانینی برای اصلاح اخلاق و رفتار وضع می نماید. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "به فرزندان خود سه چیز بیاموزید: عشق به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، عشق به اهل بیت (علیهم السلام) و خواندن قرآن کریم".
 

زن مسلمان در جامعه چند فرهنگی‌یی استرالیایی

زندگی در یک جامعه چند فرهنگی مانند استرالیا که مردم با فرهنگهای گوناگون به زبانهای مختلف صحبت می کنند، پیرو قوانین گوناگون دینی هستند؛ جاییکه یک سوم از ازدواج ها به طلاق منجر می شود، بیش از پنجاه درصد از بچه های متولد شده بخشی از دوران کودکی خود را در خانه های تک والدینی سپری خواهند کرد. زندگی در چنین شرایط اجتماعی خانواده های مسلمان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. لذا ضرورت برقراری نهاد خانواده با ثبات احساس می شود که این نیاز هیچگاه تا این حد مبرم نبوده است.
 

ترکیب فرهنگ اولیه و تاثیر فرهنگ غربی

مسلمانان فرهنگ هایشان را به همراه خود به استرالیا آورده اند. آنچه لازم و ضروری است این است که بین جایگاه زن در کشورهای اسلامی وجایگاه وی منطبق بر قوانین، وارزشهای اسلامی وجه تمایز قائل شویم. بدبختانه این مسئله از طرفی باعث کشمکش بین فرهنگ اولیه برخی رسوم اجتماعی وسنن به جا مانده از نسل های گذشته شده است. از سوی دیگر رفتار جنسی نامحدود و غیر اخلاقی وجود دارد که مرحله به مرحله همراه تهاجم فرهنگی و تربیتی غربی در جوامع ما نفوذ کرده است. این تصورات درباره زن و اینکه وی بعنوان یک فرد چگونه در خانه واجتماع ارزیابی می شود ارتباطی با اسلام و ارزش ها و آرمان های پسندیده آن ندارد. این بی انصافی است که اسلام را مسئول عقب ماندگی مسلمانان بدانیم.

 

مسئله حجاب

نجابت وعفت از نشانه های یک مسلمان است. هدف از نجابت حفظ منزلت زن ومرد در هنگام تعامل با یکدیگر است. حجاب زن را از چشم نامحرم می پوشاند و برای وی احترام می آورد. حجاب زن را از تعامل با مرد برای اهدافی چون تحصیل، کار وانجام کارهای خوب باز نمی دارد. در واقع زمانی که حجاب دو جانبه متقابلا رعایت شود چنین تعاملاتی با صدق وخلوص ودور از ناشایستگی صورت می پذیرد.
 
دنیا را در جو کنونی جامعه مسلمان اقلیت با مقدار زیادی عذاب، ترس وفشار ناشی از رویدادهای ملی و بین المللی مواجه می شوند. این مسئله باعث می شود مسلمانان بویژه زنان مسلمان با نژاد پرستی و تبعیض در سطوح مختلف روبرو شوند. یکی از دلایل می تواند این باشد که یک زن مسلمان بواسطه پوشش حجاب در بین مردم شناخته می شود.
 
در عصر حاضر در استرالیا نیز مانند فرانسه حجاب توسط برخی سیاستمداران با وضع قانون منع حجاب دفع شده است. خصومت و مخالفت شدیدی نسبت به حجاب بوجود آمده و رسانه ها اینگونه تبلیغ می کنند که حجاب اشاره به ظلمی است که از سوی مردان خانواده و جوامع مسلمان به زن می شود. زنان مسلمان که با پوشش حجاب در خیابان ظاهر می شوند تا سر کار روند خوار شمرده شده و با اسامی پست مخاطب قرار گرفته اند. برخی از این زنان حتی با وجود مشکلات حجاب خود را حفظ کرده اند. اینها از جمله اتفاقات وحشت انگیزی بوده که زنان و دختران دچار گشته اند. زنان مسلمان بویژه آنهایی که حجاب اسلامی را رعایت می کنند در محل کار با تبعیض احتمالی روبرو شده ودر یافتن شغل مشکل پیدا می کنند.
 
اتفاقات گوناگونی که در استرالیا برای مسلمانان رخ داده باعث شده سازمانهای مسلمان به نمایندگی از جوامع مختلف سراسر جهان پی ببرند که برافراشتن پرچم اسلام ضروری می باشد. از این طریق آنها سعی می کنند که این پیام را به عموم ابلاغ کنند که حجاب اسلامی از نظر اجتماعی برای زنان خفقان آور نبوده و مانع شرکت آنها در جنبش های آزاد وضروری، بیان عقیده، تحصیل و برخورداری از مراقبت های بهداشتی و دیگر حقوق انسانی نیست. بسیاری از این سازمان ها از طریق شرکت در گفتگوی بین الادیانی و آموزش میان فرهنگی اقدامات پیش گستر اتخاذ نموده اند.
 

زن به عنوان معلم بشریت

به عنوان یک معلم و مربی وی تنها در صورتی می تواند به بهترین روش به دیگران آموزش دهد که خودش با دانش و مهارتهای مربوطه آشنایی داشته باشد. بنابراین وی به کسب دانش با هدف خودسازی و ارتقاء تواناییهای خویش مکلف می شود. این تنها راهی است که بتواند عضوی کار آمد وسازنده از جامعه باشد.
 
اسلام زن را از نگرانی در مورد کسب درآمد برای حمایت از خانواده رهایی بخشیده و وی را به کسب دانش در تمام زمینه ها ترغیب می نماید. زن مسلمان می تواند برای خودش درآمد کسب کرده و آنرا پس انداز وبه دارایی خود اضافه نماید. چنین مسائلی نباید وی را تحت فشار قرار داده و زیبایی، غرور وعزت وی را که همواره در ارتباط با آرامش فکری اوست از بین ببرد.

 

به عنوان یک همسر

حدیث زیر از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که به دخترش حضرت فاطمه (سلام الله علیها) فرموده چکیدهای عالی از مسئولیت های یک زن نسبت به شوهرش می باشد: "ای فاطمه، بر زن لازم است که آنچه را شوهرش دوست ندارد پیش روی او نیاورد؛ باید از خود به عنوان امانت وی حفاظت کند؛ باید نسبت به شوهر در حضور و غیاب وی خلوص داشته باشد؛ زخم زبان نزند؛ باید از او در زمان نیاز مراقبت نماید ؛ باید نیازهایش را برآورده کند و باید به حالات وی توجه کند؛ زیرا نگاه کردن زن به شوهر عبادت است؛ ونباید کسی را سر سفره وی دعوت کند مگر با اجازه وی؛ و باید به رزقی که خدا به وی داده راضی باشد، و نباید شوهرش را ترک کند واگر ترک کرد پس نه نماز، نه روزه ونه خیرات وی قبول درگاه خداوند نخواهد بود تا زمانی که شوهرش او را ببخشد".
 
موفقیت زندگی خانوادگی به دلبستگی متقابل زن و شوهر بستگی دارد اما اگر زمانی اختلافی در طرز تفکر مرد وزنی وجود داشته باشد خداوند کلید عشق متقابل ایشان را در کنترل مرد قرار داده است. به گفته قرآن کریم مردان و زنان برای یکدیگر آفریده شدند. در سوره بقره آیه ۱۸۷ می فرماید: "آنها لباسی برای شما (مردان) وشما لباسی برای آنان هستید." این به آن دلیل است که مرد نیازمند بدن یک زن و زن نیازمند قلب یک مرد است. قرآن کریم تذکر خاصی از این واقعیت که زن برای مرد نعمت بوده و مایه آرامش و تسلی قلب وی است دارد.
 
روح واقعی زندگی زناشویی تفاهم واحترام متقابل است. اگر زن موظف است از شوهر اطاعت کند به مرد نیز گفته شده امتیازاتی برای رفاه خانواده در نظر بگیرد ونسبت به زن رفتاری توام با عشق ومحبت داشته باشد. به قول یک روانشناس برجسته محبت مادرانه ای که یک زن به فرزندان خود نشان می دهد به طور عمده تحت تاثیر عشقی است که شوهرش به او ابراز می کند. این نشان می دهد که چرا اسلام تمام سعیش را بکار می گیرد که احساس دلسوزی وعشق را بین زن و شوهر حفظ کند تا بچه ها نیز به نوبه خود از این سازگاری نفع ببرند.
 

یک مادر تحصیل کرده

مادر موثر ترین شخص در زندگی کودک است چنانکه امام خمینی (رضی الله عنه) فرمود: "دامن زنان مهد پرورش مردان وزنان بزرگ است". نقش مادر مسلمان پرورش فرزندانی سالم از نظر معنوی، احساسی وجسمی است. بنابراین وی خودش باید نه تنها در مدرسه رسمی آموزش و پرورش کسب تحصیلات عالی نماید بلکه در یادگیری قرآن کریم، تعلیمات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) واهل البیت (علیهم السلام) در درجه نخست باشد.
 
ما مجبوریم به عنوان یک مادر از نظر جسمی وفکری برای فرزندان خود حاضر باشیم. حضور فیزیکی ما برای پخت غذا، شستشو، واتو کردن لباس ها و کمک کردن در تکالیف مدرسه فرزندان نیاز است. اما مهم تر از همه این است که به آنها درباره اسلام، تاریخ آن، ارزش های آن، اقامه و محافظت از نماز، قرائت و یادگیری قرآن، القا کردن عشق خدا و پیامبر و خاندان مطهرش و خواندن روایات درباره پیامبران و امامان آموزش دهیم.
 

مشکلاتی که خانواده های مهاجر نسل اول با آنها روبه رو هستند

اکثریت نسل اول ودوم زنان مسلمان مهاجر نمی توانند مانند زبان اول خود به انگلیسی صحبت کنند. حتی اگر آنها برای رفتن به سر کار در کشورهای خود آموزش دیده باشند قوانین کاری استرالیا آنها را ملزم به بازآموزی وکسب تجربه کاری استرالیایی می نماید. در چنین شرایطی آنها برای اینکه به طور موثر با بقیه افراد جامعه که به انگلیسی صحبت می کنند تعامل داشته باشند در یافتن شغل مشکل دارند. به علاوه زنان مسلمانی که دانش انگلیسی آنها محدود است در ارتباط با مدارس فرزندان خود با مشکل مواجه هستند. آنها در کمک به تکالیف فرزندان نیز مشکل دارند. سطح درس های آنان ممکن است مشکلتر از سطح تحصیلات والدین  باشد یا حتی روش تدریس متفاوتی با روش تدریس آنها داشته باشند.
 
در خانواده های مهاجر جدید ممکن است والدین هردو درآمد داشته باشند وساعات طولانی در روزهای هفته روزهای نیز تعطیل کار کنند. اکثر خانواده ها زیر بار سنگین بازپرداخت وامهای بانکی که برای رهن خانه یا اتومبیل که دهها سال طول می کشد تا تسویه شود، دست و پا می زنند. این مساله منجر به این می شود که زمان کمتری با فرزندان خود بگذرانند. متأسفانه این آموزش اسلامی است که توسط والدین از آن چشم پوشی می شود و زمانی برای گنجاندن آموزش اسلامی در زندگی پر مشغله خود ندارند.

 

مدارس اسلامی

دولت استرالیا امتیازاتی برای جوامع جهت تاسیس مدارس قومی قائل است. تعداد مدارس و مراکز اسلامی که تعلیمات اسلامی را در سطح ایالات مختلف ارائه می کنند کم است و فاصله رفت و آمد بین چنین مراکزی زیاد است. همه نمی توانند به این تسهیلات دسترسی داشته باشند. والدین باید سعی وافر کنند تا فرزندان خود را جهت یادگیری زبان عربی، خواندن و قرائت قرآن کریم در کلاسهایی که توسط افراد در خانه های ایشان یا مدارس اسلامی که در آخر هفته تشکیل می شود، ثبت نام کنند.
 

بزرگترین خطر

فرزندان ما با بزرگ شدن در اجتماع غربی تحت تاثیر فرهنگی متفاوت روبرو هستند که با فرهنگ والدین خود که انتظارات بسیار متفاوتی از آنها دارد در تضاد است و این بیانگر بزرگترین خطر است. مخیط مخرب و فشارهای واقعی که فرزندان ما امروزه مجبورند با آن دست و پنجه نرم کنند باور نکردنی است. آنها می خواهند همچون جوانان بحد رشد رسیده بزرگ شوند اما به اندازه کافی بالغ نشده اند که تصمیمات درستی بگیرند. از آنجایی که ایشان می خواهند در میان دوستان خود پذیرفته شوند تسلیم فشار همسالان خود می گردند (فشار از سوی دوستان وهمسالان و گروه هایی که در آنها حرکت می کنند). اختلاط و بی بند و باری جنسی، مد لباس، مد مو، برهنگی، سالن مد، مواد مخدر، برنامه های تلویزیونی، سینما، موسیقی وغیره از مشکلات اصلی فرزندان امروز است. دنیای فرزندان ما با دنیایی که اکثر ما در آن بزرگ شدیم مشکلتر است زیرا رفتن به راهی دیگر و دور شدن از اسلام امروز برای آنان آسانتر شده است.
 
زندگی در دنیایی که بیان نظرات آزاد را مجاز می داند به طوری که بچه های امروز قادرند با افرادی مانند معلمین، والدین، و بزرگترها آسان تر از دوستان خود سر و کله بزنند. ما موظفیم دائما هوشیار باشیم، ارتباط نزدیک با فرزندان خود را بوسیله سؤال کردن درباره آنچه در مدرسه با دوستانشان رخ داده و با گوش دادن به آنچه باید بگویند، حفظ کنیم. ما باید بعنوان والدین الگوهای خوبی باشیم تا رسالت صحیح را به نسل بعدی خود منتقل نماییم.
 

درصد طلاق میان مسلمانان

باعث تأسف است که تعداد زیادی زن مسلمان نیز وجود دارند که در دادگاهها برای گرفتن طلاق سرگردانند. این مسئله شاید به دلیل فشارهای اقتصادی وروحی مربوط به اقامت واستقرار در یک جامعه نو بویژه برای مهاجرین نسل اول باشد. بی شک تأثیر جامعه ای آزادتر که ما در آن زندگی می کنیم همراه اثرات اخلاقی بی ثبات، اختلاط جنسها، مواد مخدر ودیگر فسوق، اسباب فقدان تعهد نسبت به مسئولیت هایی که هریک از اعضا خانواده سهمی در آن دارند را بوجود می آورند.
 
اینجا برنامه های حمایتی رفاهی دولت، مراکز داوری ومشاوره خانوادگی برای خانواده های متارکه کرده وجود دارد. نمایندگی های دولتی برای اداره، جمع آوری و اجرای نفقه در جاهایی که زوج های دارای بچه طلاق گرفته یا متارکه کرده اند، وجود دارد. دسترسی به پلیس و حمایت قانونی برای خشونت داخلی آسان است وبنابراین حتی زنان مسلمان می توانند براحتی این خدمات را بدون نیاز به مشورت با عالم یا رهبران مذهبی کشورهای مربوطه خود طلب نمایند. این امر منجر به جدایی فرزندان از یک یا هر دو از والدین شده و سبب از هم پاشیدگی زندگی بیشتر افراد خانواده ها می شود.

 

خدماتی برای تأمین نیازهای مسلمانان

دولت امکان تشکیل جمعیتها وانجمنها را با گروههای مختلف می دهد و علاوه بر آن، برای چنین گروههایی برنامه های آموزشی در جهت ارتباط با گروههای درگیر ترتیب می دهد. تعدادی سازمان غیرانتفاعی توسط انجمن های مسلمان تأسیس شده است تا نیازهای اولیه استقرار زنان مسلمان بویژه جوانان، مهاجرین تازه وارد از کشورهای جنگ زده و پناهندگان دارای پیشینه فرهنگی گوناگون را تأمین نمایند. خدماتی که این انجمن ها ارائه می کنند نیازهای آموزشی، حرفه ای، مذهبی، فرهنگی، رفاهی و تفریحی زنان مسلمان را پوشش می دهد. هدف توسعه دسترسی زنان مسلمان به بهداشت، وخدمات تفریحی از طریق مشارکت در برنامه های آموزشی جهت شیوه زندگی بهتر در دست اقدام می باشد. این برنامه ها موارد دسترسی وتساوی حقوق زنان مسلمان در مشارکت و فعالیت های آموزشی، استخدامی و پرورشی را نشان می دهد.
 
در دهکده جهانی که ما در آن زندگی می کنیم مشکلاتی که زنان مسلمان در استرالیا با آنها روبرو هستند مشابه مشکلاتی است که زنان بیشماری در جوامع اقلیت سرتاسر جهانی با آن مواجه می باشند. پاداش الهی برای زن وعده داده شده است، اگر زن وظایف خود را انجام دهد پاداش وی کمتر از بهشت نیست. "بهشت زیر پای مادران است".
 
منابع:
1- گزارش فصلنامه انجمن مسلمان الزهرا، مجله reed، 2005 صفر ۱۴۲۶ هجری
2- حقوق زن در اسلام، مرتضی مطهری، چاپ اول، ۱۹۸۱
3- خانواده مسلمان، بنیاد البلاغ، چاپ دوم، ۱۹۸۰
4- زندگی خانواده اسلام، سید سعید اختر رضوی، ۱۹۸۰
5- نشانی از ظلم، شفا مصطفی، ۲۰۰۵
 
منبع: مجموعه مقالات حقوق و مسئولیت‌های زن در نظام اسلامی، جلد اول، نویسنده: فوزیه بیسمی، ناشر: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تهران، 1385 ش، صص 122-112